|
دیمانه‌یه‌ک له‌گه‌ڵ مامۆستا شێخ عبدالرحمن
بەناویخوای بەخشندەی میهرەبان
قورئان
سەرچاوەی هیدایەت و رووناكی یە، خوێندنەوە و لەبەركردن و خزمەت كردنی
مایەیی سەربەرزیی و سەرفرازی یە بۆ دونیا، تكا كاری رۆژی دوایی یە،
زانایانی كوردستان هەر لە زووەوە لە ناو حوجرە و تەكیەو خانەقاكان خول و
دەوراتی لەبەر كردنی قورئانیان بۆ منداڵە چاو گەشەكانی كوردستان كردۆتەوە،
تا وەكو لە فیترەتی ئیسلام و كەلتوری باب و باپیرانیان لانەدەن، فێری دەست
پاكی و راستی و رێزبن، ببنەمایەی رووناكی چاوی دایك و باوكان، بۆ زانینی
سودو قازانجی كردنەوەی خولی لەبەر كردنی قورئان و فێر بوونی، گۆڤارەكەمان
وای بەباش زانی سەردانی یەكێك لە دیارترین مامۆستایی كردنەوەی خولی
فێربوونی قورئان بكات مامۆستایی بەڕێز.
( شێخ عبدالرحمن بەرزنجی ) ئەو پرسیارانەی ئاراستە بكات:
چرای رووناكی: رۆڵی كردنەوەی خولی هاوینە بۆ فێركردنی قورئان چیە؟
م. عبدالرحمن:
بە ڕاستی خزمەتكردنی قورئانی پیرۆز لەو دواییە، بە تایبەت لە بواری چاك
خوێندنەوەوە (تجوید) و (قرا‌ءات) و زانست قورئانیەكان، كەم وكوریەكی زۆر
بەرچاو بەداخەوە لە نێو میللەتەكەمان هەبوو هەیە تا لەلایەن مامۆستایانی
ئاینیش، ئەو بوارە بایەخی پێنەدرا بوو، بەڵكو ئیهمال كرابوو، بەلام جێگای
دڵ خۆشیە و سوپاس بۆ خودا ئێستا مامۆستایانی ئایینی بە تایبەتی گەنجەكان
زۆریان بایەخ دەدەن بە (تجوید) و (علوم القران)، كردنەوەی خولەكانی هاوینەی
قورئانیش كە ژمارەی زۆر لە كچ و كوڕان بەشداری دەكەن جێگای ئومێد و دڵ
خۆشیە.چرای رووناكی: یەكەم خول كە جەنابت بەشداریت كردبێ كە بێتەوە یادت
بۆمان باس بكە؟م. عبدالرحمن: سوپاس بۆ خوا لە بەخشیشی خواوە وا دەزانم لە
سەرەتای سالانی شێستەكان لە مزگەوتی گەورەی ئازادی ئەو بابەتە خولانەمان
دەكردەوە نەك تەنها لە هاوینان بەڵكو لە كاتەكانی تریش بەپێی پێویست،
هەندێك جار لەبەر زۆری ژمارەی بەشداربووان لە مزگەوت جێگایان نەدە بۆوە
دەچوینە قوتابخانەكانی سەر بە پەروەردە، جارێك لە یادمە لە قوتابخانەی
ئازادی، ژمارەیەكی زۆری .مامۆستایان بەشداریان كرد لەوانە وەك بەرێز ( حاجی
حیدر) بە رەحمەت بێ كۆشەش و وجوهدێكی زۆری كرد خودا پاداشتی بداتەوە.
چرای
رووناكی: ئایا ئەو كات هیچ كۆسپ و پاڵە پەستۆیەك هەبو لە سەرتان لە لایەن
دەسەلات یان هەر لایەنێكی تر؟
م. عبدالرحمن: لە فەزلی خوداوە ئێمە لە
كارەكان تەنها خودامان مەبەست بوو خوداش زۆر یارمەتی دەداین، نایەتە بیرم
كە هیچ كەس .ولایەك كۆسپیان بۆمان دروست كردبێت بەڵكو یارمەتیان دەداین،
خودا پاداشتی هەموو لایەك بداتەوە.
چرای رروناكی: بەبینینی یەكێك لە
دەرچوانی خولەكانی كۆن كە رەنگە تۆش نەی ناسیەوە چیت بە یادت دەخاتەوە، و
چەند دڵ خۆش دەبی؟
م. عبدالرحمن: بێ گومان خولەكان كاریگەربوون هەر چەندە
ماوەكەشیان كەم بووە خودا بەرەكتی تێ خستبو، گەنچ و منداڵەكان بەسۆز و
حەماسەتەوە بەشداریان دەكرد و دەهاتن، جاجار بووە كە چویمە فەرمانگەیەك یان
قوتابخانەیەك یان هەر جێگا و شوێنێكی تر بینیومە كەسێك زۆربەگەرم و گووڕی و
رێزەوە پێشوازی لێ كردوومە، پێ گوتوومە نامناسی من دەرچوی فلان خولیمە و
قوتابی خۆت بومە جا زۆر شانازی كردەوەو دڵ خۆشی دەر بڕیوە منیش زۆر دڵ خۆش
بویمەو بەرەكەتی قورئانم بۆ بە دیار كەوتیە.
چرای رووناكی: جەنابت لە دەرەوەی كوردستان بەشداری خولوو ناوەند و قوتابخانەكانی قورئانوو زانستە شەرعیەكانت كردوە؟
م. عبدالرحمن:
لە دەرەوەی كوردستان تا بە خولی رادەگات قوتابخانە و ناوەندی بەردەوام
هەیە بۆ فێربوون قورئانوو (تجوید) و (قرا‌ءات) و زانستە شەرعیەكان، جا
بەندەی لاوازیش كە ئەو ماوەی لە توركیا بووم، لە هەشتایەكان بەشداری وانە
گوتنەوەی شەرعیم كردوە بۆ چەند گەنجێكی كورد وانەی شەرعیمان هەبوو، بۆ چەند
ئیمام و خەتیبێكیش هەفتانە وانەیەكمان هەبوو لە سەر ( صفوە التفاسیر) ی
شێخ د. محمد علی الصابونی تەفسیری قورئانمان دەخوێند، بەشداری قوتابخانەی
شەرعی شێخ ئەسعد جۆشانی (رحمەتی خودای لێبێت) لە پشت مزگەوتی ئۆزەلیف كە
چەندەها قوتابی كۆلێژی شەریعە بەچڕ و پڕی زانستە شەرعیەكانیان لە دوای
دەرچوونیان لە كۆلێج سێ ساڵ لەوێ دەیان خوێند كردوە و دەرسم گوتیتەوە لە
نەرویجیش چەند وانەیەكی شەرعیم هەبووە لە مزگەوتی براصۆمالیەكان و لە
مزگەوتی مەغریبیەكانیش دەرسێكی تەفسیرم هەبوو، كۆمەڵەی ئیسلامی كوردیمان
دامەزراند كە بۆ ماوەی (10) ساڵە چالاكی تیا دەكرێت، لەوێشەوە دوووانەی
شەرعیمان هەبوو یەكەكیان بۆ ئافرەتان ئەوەی تریش بۆ كوڕ و پیاوان، ئەو
وانەی پیاوان بە ڤیدیوی تۆمار دەكرا كە 60 شەست كاسێتی سێ سعاتی لێ دەرچوو
بۆ موسوڵمانای كورد لە ئەمریكا و ئەوروپامان رەوانەكرد، بۆ كوردستانیش ئەو
كاتی لە چەند كەناڵێكی تەلەفزیۆنی بڵاویان كردەوە خودا پاداشتی هەموو لایەك
بداتەوە.
چرای رووناكی: ئایا دەسەلاتی نەرویج پاڵەپەستۆیان نە دەخستنە سەر و
كۆسپیان بۆ دروست نە دەكردن؟
م. عبدالرحمن: نەخێر، لە دوای بەخشش و فەزلی
خودا بە ڕاستی سوپاسی دەسەلاتدارانی نەرویج دەكەم لەگەڵ ئەوەی لە ئایین
لەگەڵمان جیانە نەك پاڵەپەستۆ و كۆسپ بەڵكو یارمەتیشیان دەداین و رێگایان
پێ نەدەگرتین، من ماوەی چواردە ساڵ لەوێ ووتاربێژی هەینی بویمە، سێ ساڵ لە
مزگەوتی رابیتەی ئیسلامی شەش ساڵ لە مزگەوتی بیلال، پێنج ساڵیش لە مزگەوتی
ئازادی خۆمان، ئەوەی پێم ڕاست بووەو بڕوام پێ هەبووە ڕاشكاوانە بەبێ پەردە
گوتومەو رام گەیاندووە بەبێ ئەوەی رۆژێك یان جارێك بانگ كرابم و لێم
پرسرابێتەوە یان پێیان گوتبم ئەوە بۆ وات كرد؟ بۆ وات گوت؟ ئەگەر
چالاكیەكمان هەبا یارمەتیاندەداین بۆ نمونە سێ كۆنگرەی ئیسلامیمان بەست لە
مزگەوتی بیلال زانایان و كەسایەتیە موسولماكانی جیهان لە ئەمریكا و ئەوروپا
بگرە تا پاكستانمان بانگكرد تا سێ رۆژیشی خایاند، كارئاسانیان بۆ كردین و
یارمەتیانداین هەر كەسێك ناوی هەبێ لە مزگەوتەكانی ئەوێ سالاًنە (80 – 90)
دۆلاری پێ دەدرێت، ساڵی رابردوو لە نەرویج لە رۆژنامەیەك خوێندمەوە .
بلاویكردبۆوە كە پادشا (ملك) ی نەرویج پێنج ملیون كرۆن كە دەكاتە یەك ملیۆن
دۆلاری بەخشیوە بۆ كردنەوەی خول و قوتابخانە قورئانیەكان لە ووڵاتی
پاكستان.
چرای رووناكی: مامۆستا باسی مزگەوتی ئازادیت كرد لە نەرویج كەمێك
باس لە دامەزراندن و چالاكی ئەم مزگەوتەمان بۆ بكە؟ م. عبد الرحمن: سەرەتا
كە چومە نەرویج هەروەك لە رابردوو ئاماژەم پێ كرد لە مزگەوتی بیلال و
رابیتە خزمەتم دەكرد، هەستم كرد كۆمەلێكی زۆر لە كوردە مسوڵمانەكان لەوێ
دەژین جا لە پێناو ئەوەی كە ئەو برایانەش جێگایەكی خۆیان هەبێ بۆ ووشیار
كرنەوەی ئایینی و فێربوونی قورئان و ئیسلام ئەو مزگەوتەمان كردەوە، تاكو
براو خوشكەكان نەدۆرێین و نەروخێین لە بیروباوەرو رەوشتە جوان و
ڕەسەنایەتیەكەی كوردایەتیمان، جا بینایەی ئەو مزگەوتە بریتیە لە دوو نهۆم
كە هەر نهۆمێكیان تا 300 سێ سەد كەس دەگرێت كە سەرەوەكەی بۆ ئافرەتان
تەرخان كراوە، نهۆمی خوارەوەش بۆ پیاوانە، لە چەژنەكان هەر دوو نهۆمەكان
پردەبنەوە، لە مانگی رەمەزانانیش هەموو ئێوارەیەك ئێوارە شكانی
رۆژووگرانمان (إفطار صائم)مان هەبووە كە هیچ رۆژ و ئێوارەیەك نیە كە (200)
كەسی .رۆژووگر ئامادەی نە بووبێتشەوانی قەدر خەڵكەكە لە دوای نوێژی عیشا
تاكو بەیانی دەمانەوە بە خوێندنەوەی قورئان و زیكر و دوعا و عیبادەت
خەریكدەبوون تا .جارێكیانژمارەیان (400) چوار سەد كەس دەبوو. وانەیەكی
هەفتانەی شەرعیش هەبوە و تا ئیستا بەردوامە. چرای رووناكی: ئامانجەكانی خوڵی
هاوینە چیە؟ خولی ئەم ساڵ لە مزگەوتی عوزێری چۆن بوو؟ م. عبدالرحمن: سوپاس
بۆ خودا لە مزگەوتی عوزێری ئەوە دوو ساڵە خولی هاوینە دەكەینەوە كە ئەم ساڵ
نزیكەی (400) چوار سەد قوتابی لە نێر و مێ بەشداریان كرد بەسەركەوتووی
كۆتایی پێ هات كە قوتابیەكان بە تامەزرۆیی بەشداربون وانەی فێربوونی قورئان
و ئادابی شەرعی، رەوشت بەرزی و بیروباوەریان خوێند، شانزە وانە بێژ و
مامۆستامان هەبوو لە رۆژی شەممە 2008/8/22 بەیانیەكەیئاهەنگی دەرچونمان بۆ
ئافرەتەكان سازكرد دوای نوێژی عەسر بۆ كورەكان بە ئامادە بونوو بەشداری
خەلك و كەسایەتیەكی زۆر خودا پاداشتی هەموو لایەك بداتەوە.
چرای رووناكی:
ئامانج و سودو كە لكەكانی ئەو بابەتە خولانە چین؟ م.عبد الرحمن: یەكێك لە
ئامانج و سودەكانی راست و دروست فێربوونی خوێندنەوەی قورئانی پیرۆزە، كە لە
پێغەمبەر ( صلی الله علیە و سلم) گێردراوەیە كە پرسیاریان لێ كرد باشترین
شت چیە كە بەندە لە خودای نزیك بخاتەوە لە پەرستنەكان، ئەویش فەرموی:
خوێندنەوەی .قورئانە، ئەوانیش گوتیان مەرجە كەسەكە تێی بگات لە قورئانەكەی
ئەوەیش فەرموی: تێبگات یان نا یەكێكی تر لە سود و كەلكی ئەو بابەتە خولانە
فێربوونی ئادابی شەرعی و رەشتی بەرزو جوانە، شارەزایەكی ئەگەر كەمیش بێ لە
ئیسلام پەیدا دەكەن و ئەوەش گرنگە بە تایبەتی لەو رۆژگارەی ئێمە دا لە
قوتابخانەكان پەروەردەی ئایینی هەڵگیراوە و نەماوە ئەوەش بۆشایەكی زۆری
دروست كردوە جا پێویستە دایكو باوكەكان منداڵەكانیان رەوانەی ئەو خولانە
بكەن تاكو ئەو بۆشاییەی پڕ بكەنەوە.. داوا لە گەنج و منداڵەكانیش دەكەین
بەردەوام بایەخ و گرینگی بدەن بەو خولە قورئانیانە و وانە شەرعیەكان،
ئەوەتە پێغەمبەر ( صلی الله علیه وسلم) دەفەرموێ : ((من یرد الله به خیراَ
یفقه فی الدین )) واتە: ئەوەی خودا بیەوێت خێرو چاكەی بێنێتە رێگا ئەوە لە
ئایین و دین شارەزای دەكا، جا بەڵكو ببنە ئەو بابەتەكەسانەی كە خودا خێرو
بەرەكەتیان دێنێتە رێگا و وەرەزامەندی خودا بەدەست بێنن و سەرفرازی دونیا
بن.
چرای رووناكی: بەپێ ئەوەی جەنابتان شارەزای كوردستان و دەرەوەی
كوردستانن لە هەردوو لا ژیاوی و بەشداری خول و وانەكانت كردوە چ جیاوازیەك
دەبینی لە نێوان ئێرە و دەرەوە؟ لە بواری خولی قورائانی و وانەی شەرعی؟م.
عبدالرحمن: سەرەتا سوپاس بۆ خودا جێگای دڵخۆشیە كە لێرە و لەوێ خولی قورئان
خوێندن و زانستە قورئانیەكان و ناوەند و قوتابخانەی لەو بابەتە دەستی پێ
كردوە هەر چەندە بە بەراوورد لەگەڵ دەرەوەی كوردستان زۆر سەرەتا و لاوازە
بەڵام ئومێدی دوا رۆژو ئاكامێكی باشی لێ دەكرێت. لە دەرەوەی كوردستان،
تەنها بۆ نموونە لە ساڵانی هەشتایەكان كە لە توركیا بووین یانزە هەزار
ناوەند و مەركەزی دەرخ كردن و فێربوونی زانستە قورئانیەكان هەبوون، سوپاس
بۆ خودا یەكێك لە كچەكانم لەو ماوەی لەوێ بووین هەموو قورئانی .ئەزبر كرد،
پێم وایە ئێستا (2 -3) ملیۆن مسوڵمان لە هەر دوو رەگەز (نێر، مێ) هەموو
قورئانیان دەرخەو لەبەرە لە سوریا زۆر بایەخ بە قورئانوو (تجوید) و
(قرا‌ءات) و زانستە شەرعیەكان دەدرێت، تەنها بۆ نموونە لە ساڵانی شەستەكان
بەرێز شێخ أحمد كفتارۆی موفتی سوریا (رەحمەتی خودای لێ بێت) قوتابخانەیەكی
بچوكی بۆ فێركردن و دەرخ كردنی قورئان كردەوە بە ناوی قوتابخانەی ئەسەد كە
تا ئێستاش بەردەوامە، ئێستا بۆ تە زانكۆیەكی گەورە و فراوان لە وولاتی
لیبیا لەگەڵ راگر و بەرێوەبەری ئەو زانكۆیە یەكترمان ناسی و داوای لێ كردم
ئەو كەسانەی تازە مسوڵمان بوینە لە نەرویج و ئەوروپا (تزكیە) یان بۆ بكەم و
رەوانەی لای ئێمەیان بكەم بە بەلاش بەبێ هیچ بەرامبەرێك ئەوان لە سەر
حیسابی خۆیان وانەیان پێدەڵێین و وەریان دەگرن. جا شەش ساڵێك پێش ئێستا
چومە ووڵاتی سوریا و سەردانی ئەو زانكۆیەم كرد كە بزانە خودا چۆن لەو
قوتابخانە بچووكەوە ئاوا بەرەكەتی تێخستوو بۆتە ئەو زانكۆیە مەزنە كە پێیان
گوتم زیاتر لە (15000) هەزار قوتابی كە (200) هەزاریان ئافراتن بە تایبەتی
ئەوانەی تازە مسولمان بوینە لە (صین) رابگرە تا ئەوروپا و .ئەمریكا كە
(7000) هەزار قوتابی فەرمیان هەیە وە(8000) هەزاری نارسمیش.لە ئۆسلۆ نەك
تەنها هاوینانوو كاتی پشو بەڵكو بە بەردەوامی برایانی پاكستانی و صۆمالی و
توركی و جگە لەوانیش قوتابیانی قورئان و وانە شەرعیەكانیان هەیە.. جا ئێمە
لە كوردستان زۆر دواكەوتوینە بەرامبەر ئەوان بەلام زۆر جێگای دڵ خۆشیە كە
لێرەش دەستی پێ كرایە و (انشا‌و الله) بەردەوام دەبێ و پەرەی پێ دەدرێ تا
جارێك تر وەكو برا مسوڵمانەكانی تر بگەینەوە رێزی پێشووە لە پێشدابین چونكە
میللەتی كورد لە هەموو بوارەكانی ئایینی و زانستی زۆر لە پێشەوە بوو لە
كۆندا، چۆن سەرەتامان ئاوا بووە ئومێد دەكەین دوایشمان هەروابێ .چرای
رووناكی: ئامۆژكاریت چیە بۆ برپرس و دایكو و باوكی قوتابیانی خولەكانوو
جەماوەر؟م. عبدالرحمن: بەڕاستی خولی فێربوونی قورئان و زانستە قورئانیەكان
بەرز و گرینگترین خولە بۆ قوتابیان چونكە خزمەتكردنی بەرێزترین پەرتووكە كە
قورئانی پیرۆزە (كتاب الله) یە، ئەگەر شەوی قەدر لە قورئان بە (خیر من ألف
شهر) چاكە تیادا باشتربێت لە (83) ساڵ چەند مانگێك، تەنها لە بەردابەزینی
قورئان تیادا ئەو هەموو رێزەی لێ گیراوە دەبێ ئەو خول و قوتابخانانەی كە
بەردەوام خزمەتی قورئان دەكەن چ رێز و و گرنگیەكیان هەبێ؟جا داوا لە
دەسەڵاتداران دەكەم كە بایەخ بە پەروەردەی ئایینی بدەنەوە جاریكی تر
بیخەنەوە نێو پرۆگرامی (منهجی) خویندن لە قوتابخانەكان چونكە ئایینی ئیسلام
و فێربوونی دەرمانی هەموو دەردێكە هەر بابێن چاو لە دەسەڵاتدارانی ئەوروپا
بكەن كە لە ساڵی 1998 لە نەرویج پەرلەمان بریاریدا كە دەبێ لە هەموو
قوتابخانەكانیدا وانەی مسیحیەت بخوێندرێ تەنانەت دەبێ مسوڵمان و جولەكە و
هەموو قوتابیەك بەبێ جیاوازی بیخوێنن و بیزانن. جا ئەوە بوو ئێمە لەوێ زۆر
نارەزایشمان دەربڕی و رێپێوانمان كرد بەلام گوێیان پێ نەدا، كە ئەوەی ئەوان
كردیان لە هیچ شوێنێكیش نیە لە عێراق و لە كوردستان قەت نەبووە بەزۆری
وانەی پەروەردەی ئیسلامی بە مسیحیەكان و یەزیدی و ئاینەكانی تر بخوێندرێ.
جا هەتا پاڵپەستۆی دەرەوەی نەرویج نەكەوتە سەر پەرلەمانی ئەو وولاتە هەر
بەردەوام بوون لە بریارەكەی ئێستاش هەڵی نەوەشاندۆتەوە، بەڵكو تەنها جێ بە
جێكردنەكەی دوواخستوە. لەگەڵ ئەوەش كە ئاییینەكەی ئەوان هەر ناوی .ئایینە
بەلام گۆردراوە و هیچی بەسەر هیچەوە نەماوەجا با پەرلەمانی ئێمەش چاو لەوان
بكەن و بایەخ بە ئایینی پاكی ئیسلام بدەن و بەزۆری و چاكی بخوێندرێ لە
قوتابخانەكان لەلایەن .موسڵمانەكان، چونكە ئاینی ئیسلام دینێكە دونیامان بۆ
رێكدەخا و قیامەتیشمان بۆ مسۆگەر دەكات جا با خولە قورئانی و شەرعیەكان
نەك تەنها لە هاوینان بەڵكو بەبەردەوامی بكرێتەوە و بایەخی پێبدرێ و حكومەت
رێگای بۆ خۆشبكا و خەڵكی لەسەر هانبدات، بەڕاستی میللەت زۆر تامەزرۆی ئەو
خولانەن لە ئاهەنگی دەرچوانی خولی هاوینە ی ئەم ساڵی مزگەوتی عوزێری
.ئافرەتان زۆر بەپەرۆشیوە داوای كردنەوەی وانە و خولی بەردەوامی بۆ قورئان و
(تجوید) و وانە شەرعیەكانیان كردلە كۆتایدا لە بەر خودا دەپارێینەوە كە
كۆمەكیمان بكات بۆ خزمەت كردنی قورئانوو زانستەكانی قورئانی، جێ بەجێكردنی
قورئانی پیرۆز لە ژیانی رۆژانەمان بەكردار و لە (محكمە) و فەرمانگایەكان
هەڵس و كەوتەكانمان قورئانی بێ.. خودا بەلێنی داوا خزمەتكارانی قورئان و
برواداران سەربەرز و بەختەوەردەكات ئێمەش وا لێ بكات. وە سوپاسی ئێوەی
بەرێزیش دەكەم .ئه‌م بابه‌ته له مالپه‌ری چرای رووناکی وه‌رگیراوه
|